शरीरमा पोटासियमको मात्रा कम भए हृदयाघात हुने सम्भावना धेरै

चैत १६ काठमाडौं , परिणीता ‘हेलिकप्टर इला’ र ‘मर्दानी’ जस्ता हिट फिल्मका निर्देशक प्रदीप सरकार रहेनन् । उनले शुक्रबार मुम्बईमा अन्तिम सास लिए।

मिडिया रिपोर्टका अनुसार प्रदीपको‘पोटासियम लेभल’ घटेको थियो, त्यसपछि उनी डायलासिसमा थिए ।आज यो पोटासियमको बारेमा कुरा गरौं, जसको बढ्दो वा घट्दा पूरै शरीरमा भूकम्प जान्छ । हाम्रो शरीरलाई पोटासियम, सोडियम, म्याग्नेसियम, क्याल्सियम र फस्फेट जस्ता खनिजहरू चाहिन्छ, जसलाई इलेक्ट्रोलाइट भनिन्छ।

शरीरमा पोटासियम ‘हनुमानको बल’ जस्तैभारतीय आयुर्विज्ञान संस्थानले,  पोटासियम ‘हनुमानको बल’ जस्तै भएको बताए । रामायणमा जस्तै, हनुमान जीको लागि समुद्र पार गरेर लंका पुग्न असम्भव देखिन्थ्यो। तर जब उसलाई आफ्नो शक्तिको याद आयो, उनी लंका जलाएर फर्किए।

मुख्य कुरा यो हो कि मानिसमा कुनै पनि कार्य पूरा गर्ने क्षमता हुन्छ, यदि उसमा त्यो आत्मविश्वास छ।पोटासियम खनिजको मात्रा शरीरमा कम हुन्छ, तर यो सन्तुलित रूपमा आवश्यक छ।

मेडिकल रिसर्चसँग सम्बन्धित विशेषज्ञका अनुसार यो खनिज शरीरका नसा, मांसपेशी र मुटुका लागि निकै महत्त्वपूर्ण हुन्छ, जसले हाम्रो मस्तिष्कबाट जानकारी वा आदेश शरीरको बाँकी भागमा पुर्‍याउँछ। यसले शरीरमा विद्युतीय संकेत पठाउने काम गर्छ।

पोटासियमको कमीलाई भान्साबाट पूर्ति गर्नुहोस् ।शरीरमा पोटासियम कम हुँदा स्लाइन दिइन्छ। तर भान्सामा धेरै यस्ता चीजहरू छन्, जसको कारण शरीरमा पोटासियमको सही स्तर कायम रहन्छ।केरा पोटासियमको सबैभन्दा राम्रो स्रोत भएको विशेषज्ञले बताउँछन् । यदि तपाई कम महसुस गर्नुहुन्छ, थकान महसुस गर्नुहुन्छ वा मांसपेशीमा तनाव छ भने, बिहानको खाजा पछि केरा खानुहोस्।

पोटासियम कसले र कति लिनुपर्छ ।युएस नेशनल एकेडेमी अफ मेडिसिनका अनुसार औसत महिलाले दिनमा २,३२० मिलिग्राम पोटासियम पाउनुपर्छ भने पुरुषले ३,०१६ मिलिग्राम पोटासियम पाउनुपर्छ।

जोखिम कम गर्न के खाने र पिउने

अधिक र अधिक ताजा तरकारी र फलफूल लिनुहोस्, जसमा अधिक पोटासियम र सोडियम हुन्छ।रोटी, चिज, बर्गर, चिसो पेय पदार्थ, चिप्स, प्याक गरिएको र प्रशोधित खानेकुरामा सोडियमको मात्रा बढी र पोटासियम कम हुने भएकाले त्यसबाट टाढा रहनुपर्छ ।

शरीरमा पोटासियमको मात्रा कम भएमा आत्मविश्वास डगमगाउन थाल्छ भन्ने  राम्रो तरिकाले काम ह्यान्डल गर्न पोटासियम आवश्यक छ।शरिरमा पोटासियमको मात्रा कम भएमा मानिस दिनभर निद्रामा रहन्छ । कसैले केही बोल्दा आँसु बगाएजस्तो लाग्छ । कहिले काहिँ रोए जस्तो लाग्छ।

नयाँ काम सुरु गर्नुअघि बिगार्ने विचार आउँछ

पोटासियमको कमीले मानिसलाई मानसिक रूपमा कमजोर बनाउँछ। नयाँ काम सुरु गरेपछि सबैभन्दा पहिले उसको मनमा नकारात्मक सोच आउन थाल्छ र असफलताको डरले उनी चिन्तित हुन्छन् ।

शरीरका हरेक तन्तुलाई पोटासियम चाहिने विशेषलले  बताउँछन् । यसले शरीरमा इलेक्ट्रोलाइटको रूपमा काम गर्दछ, किनकि यसले सानो विद्युतीय चार्ज बोक्छ, जसले कोशिकाहरू र स्नायु प्रणालीको कार्यलाई सक्रिय गर्दछ।पोटासियम प्राकृतिक रूपमा हाम्रो दैनिक खाना र पूरक मा पाइन्छ।

यसले हाम्रो शरीरको कोशिकाहरूमा रहेको तरल पदार्थको स्तरलाई कायम राख्छ, जबकि सोडियमले कोशिकाहरूको बाहिरी भागमा रहेको तरल पदार्थलाई कायम राख्छ। पोटासियम मांसपेशी तनाव र सामान्य रक्तचाप कायम राख्न पनि उपयोगी छ।

पोटासियम लेभलले कसैको ज्यान खतरामा छ भनी बताउँछ

सामान्यतया, एक लिटर रगतमा पोटासियमको स्तर3.6 देखि 5.2 मिलीग्राम हुनुपर्छ। पोटासियमको मात्रा २.५ भन्दा कम भएमा मृत्युको जोखिम हुन्छ र यस्तो अवस्थामा बिरामीलाई तुरुन्त अस्पताल लैजानुपर्छ ।

विश्े्षज्ञकाअनुसार औँला घुम्नु, क्र्याम्प हुनु अर्थात हात खुट्टाको मांसपेशीमा कडा दुख्नु, यी सबै लक्षण शरीरमा पोटासियमको कमीको संकेत हुन् ।

सामान्यतया, रगतमा पोटासियमको मात्रा कम हुँदा मांसपेशीहरू कमजोर हुन्छन्। कहिलेकाहीँ उनीहरूलाई पेट दुख्छ वा तिनीहरू पक्षाघातको शिकार हुन्छन्। जसका कारण मुटुको धड्कन पनि अनियमित हुन्छ । यस्तो अवस्थालाई ‘हाइपोक्लेमिया’ भनिन्छ ।यस्तो हुन्छ कि रगतमा पोटासियमको स्तर बढ्छ। यो अवस्था घातक पनि छ।

मृगौलामा समस्या छ वा उच्च पोटासियमयुक्त आहार लिँदा समस्या छ।

तपाईले जे खानु र पिउनुभयो, तपाईको मिर्गौलाले तपाईको आहारबाट अतिरिक्त पोटासियम फिल्टर गर्दछ, जुन पिसाबमा उत्सर्जित हुन्छ।मृगौलामा कुनै समस्या भएमा वा उच्च पोटासियमयुक्त आहार लिइरहनुभएको छ भने पनि रगतमा पोटासियमको मात्रा बढी जम्मा हुन्छ । किनभने मिर्गौलाले यसलाई सफा गर्न सक्दैन। उच्च रक्तचापबाट ग्रसित भएका र यसका लागि औषधि सेवन गरिरहेका व्यक्तिको रगतमा पोटासियमको मात्रा पनि बढ्छ ।

जसका कारण हृदयाघातको जोखिम बढ्छ । पेट दुख्नु र पखाला लाग्नु, छाती दुख्नु, मुटुको धड्कन छिटो वा ढिलो हुनु, मांसपेशीमा ऐंठन हुनु वा सुन्निने, बान्ता वा वाकवाकी लाग्नु यसका लक्षण हुन्। यस्तो अवस्थामा तुरुन्त चिकित्सककहाँ जानुपर्छ ।
धेरै रक्सी पिउनाले पनि पोटासियमको कमी हुन सक्छ

सामान्यतया हाम्रो शरीरमा पोटासियमको कमी हुँदैन । पोटासियम अधिकांश चीजहरूमा पाइन्छ। शरीरले यसको दैनिक सेवनबाट प्राप्त गर्दछ।

शरीरमा पोटासियमको मात्रा कम हुनुको कारण बारम्बार पिसाब जानु पनि हुनसक्छ। उच्च रक्तचाप र मुटुसम्बन्धी रोग लागेका व्यक्तिहरूलाई पिसाब बढी लाग्नका लागि यस्ता औषधि दिइन्छ, जसले गर्दा शरीरमा रहेको अतिरिक्त पोटासियम वा सोडियम पिसाबसँगै बाहिर निस्कन्छ।

तर, यसका कारण धेरै पटक शरीरमा पोटासियमको अत्यधिक कमी हुन्छ । पोटासियमको कमी अत्यधिक मदिरा सेवन, मृगौला रोग, मधुमेह, फोलिक एसिडको कमीले पनि हुन्छ।

पोटासियम ,सोडियम दुवै खनिजले शरीरको ख्याल राख्छ

पोटासियम र सोडियमले शरीरमा दाजुभाइको जस्तै काम गर्छ । दुवैले शरीरको मेटाबोलिज्मलाई सन्तुलनमा राख्छन् र दुवै गम्भीर रोगको जोखिमसँग सम्बन्धित छन्।विशेष गरी हृदय रोगबाट। उदाहरणका लागि, धेरै नुन खाँदा रक्तचाप बढ्छ र हृदय रोगको सम्भावना हुन्छ। जबकि, पोटासियमको उच्च मात्राले मुटुलाई शिथिल बनाइराख्ने स्नायुलाई राख्छ।

सोडियम बढ्दा रक्तचाप बढ्छ, त्यसपछि पोटासियमले रगतबाट निकालेर रक्तचापलाई सामान्य बनाउँछ।

अमेरिकीहरूले हरेक दिन 2900 मिलीग्राम पोटासियमको विरुद्धमा 3300 मिलीग्राम सोडियम लिइरहेका छन्, जसमध्ये 75 प्रतिशत भन्दा बढी पिज्जा, बर्गर, स्यान्डविच, ह्याम्बर्गर जस्ता प्रशोधित खानाबाट आउँछ।

अर्काइभ्स अफ इन्टरनल मेडिसिनमा गरिएको एक अध्ययनले आफ्नो आहारमा सोडियम र पोटासियमको मात्रा कम गर्ने व्यक्तिलाई हृदयाघातको उच्च जोखिम हुने देखाएको छ।

पोटासियम परीक्षण किन आवश्यक छरु मधुमेह रोगीको ख्याल राख्नुहोस्

शरीरमा इलेक्ट्रोलाइट्सको स्तर हेर्नको लागि नियमित रक्त परीक्षण गर्दा पोटासियमको स्तर जाँच गरिन्छ।मधुमेह रोगीले आफ्नो शरीरमा पोटासियमको मात्रा जाँच गरिरहनु आवश्यक हुन्छ।यसको धेरै वा थोरैले मिर्गौला, एड्रेनल ग्रंथि वा पाचन प्रणालीलाई असर गर्न सक्छ।