सुख्खा फलको सेवनले रोगको जोखिमबाट जोगाउछ

मंसिर १४, काठमाडौं । सुक्खा फलको बारेमा कुरा गर्न र पिस्ताको बारेमा कुरा गर्न सम्भव छैन। यसको हल्का नुन स्वाद कसलाई मन पर्दैन? एकै समयमा, यदि मिठाई, खीर र हलवा आदि मा पिस्ता छन् भने, हामी यसको स्वाद के भन्न सक्छौं। यो यसको स्वादको कुरा हो, तर यदि हामी पोषक तत्वहरूको बारेमा कुरा गर्छौं भने, पिस्ता पनि नम्बर-१ हो। यसमा धेरै स्वास्थ्य लाभहरू पनि छन्, जसका कारण पिस्तालाई विशेष सुख्खा फलको सूचीमा गनिन्छ। यसबाहेक पिस्तामा अन्य धेरै गुणहरू छन्। स्टाइलक्रेजको यो लेखमा हामी पिस्ता खानुका फाइदा जानकारी दिनेछौं। पिस्ता खाँदा हामीलाई स्वस्थ राख्न सकिन्छ, केही शारीरिक समस्यामा पनि यो फाइदाजनक हुन्छ तर गम्भीर रोग लागेमा उपचार नै सही विकल्प हो ।

पिस्ता के हो?
पिस्ता हरियो रंगको सुख्खा फल हो। यसलाई मिठाईको स्वाद र सौन्दर्य बढाउन प्रयोग गरिन्छ। विभिन्न फाइदाका कारण सुक्खा फलहरूमा यसको विशेष स्थान छ। पिस्तामा प्रशस्त मात्रामा पोषक तत्व हुन्छ । तौल सन्तुलित राख्नदेखि रक्तचाप र इन्सुलिनको स्तर नियन्त्रण गर्ने सबैका लागि यसको सेवन गर्न सकिन्छ। यसको वैज्ञानिक नाम पिस्टासिया भेरा हो। यो इरान, अफगानिस्तान, संयुक्त राज्य अमेरिका र सिरियामा ठूलो मात्रामा पाइन्छ। इरानमा विश्वमा सबैभन्दा बढी पिस्ता उत्पादन हुन्छ ।

पिस्ता धेरै स्वस्थ पोषक तत्वहरूले भरिपूर्ण हुन्छ। यसमा संतृप्त फ्याटी एसिड, पोलीअनस्याचुरेटेड फ्याटी एसिड,मोनोअनस्याचुरेटेड फ्याटी एसिड, ओलिक र लिनोलिक एसिड, प्रोटिन, भिटामिन र फाइबर पाइन्छ। स्वास्थ्य अवस्था सुधार्नुका साथै यसले धेरै गम्भीर समस्याहरूलाई टाढा राख्न पनि मद्दत गर्न सक्छ । त्यसैले पिस्ता खाँदा धेरै रोगबाट बच्न सजिलो हुन्छ भन्न सकिन्छ । 

पिस्ताका  फाइदाहरू  तल छन् ।
पिस्ता खानुका धेरै फाइदाहरू छन्, जसको बारेमा धेरैलाई थाहा छैन। यहाँ हामी पिस्ता खानुका फाइदाहरूबारे विस्तृत रूपमा बताइरहेका छौं। यी थाहा पाउँदा, तपाईंले आफ्नो आहारमा पिस्ता समावेश गर्नबाट आफूलाई रोक्न सक्नुहुन्न। 

मुटुको स्वास्थ्यको लागि
पिस्ताका फाइदाहरूमा मुटुलाई स्वस्थ राख्नु समावेश छ। पिस्तामा पौष्टिक तत्व प्रशस्त मात्रामा पाइन्छ । पिस्ताको सेवनले प्लाज्मा कुल कोलेस्ट्रोल सुधार गर्न सक्छ। वास्तवमा, पिस्ताको खपतले कम घनत्व लिपोप्रोटिन (हानिकारक कोलेस्ट्रोल) कम गर्न सक्छ। एकै समयमा, पिस्ताले उच्च घनत्व लिपोप्रोटिन (लाभकारी कोलेस्ट्रोल)बढाउन सक्छ। कम घनत्व लिपोप्रोटिन कम गर्नाले कोरोनरी हृदय रोग र इस्केमिक हृदय रोग को जोखिम कम गर्न सक्छ। एकै समयमा, अर्को अनुसन्धान अनुसार, पिस्तामा फ्याटी एसिड जस्ता धेरै फाइटोकेमिकलहरू हुन्छन्, जसले हृदयलाई स्वस्थ राख्न मद्दत गर्दछ ।

 आँखा स्वस्थ राख्न
आँखा सम्पूर्ण शरीरको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण अंग हो। पिस्ता आँखाको हेरचाहको लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ। वास्तवमा, पिस्ताको गुणहरूमा लुटेन र जेक्सान्थिन जस्ता क्यारोटीनोइडहरू समावेश छन्, जुन आँखाको रेटिनाका लागि फाइदाजनक हुन सक्छ। खानामा लुटेनको कमीले उमेर-सम्बन्धित म्याकुलर डिजेनेरेशन निम्त्याउन सक्छ, जसले दृष्टि गुमाउन सक्छ। यस्तो अवस्थामा पिस्ताको सेवनले ल्युटिन र जेक्सान्थिन उपलब्ध गराउन सकिन्छ, जसले एएमडीको समस्यालाई टाढा राख्न मद्दत गर्छ ।

वजन घटानेमा उपयोगी
सबैजना बढ्दो तौल रोक्न चाहन्छन्, तर तपाईलाई थाहा पाउँदा छक्क पर्नुहुनेछ कि पिस्ता खानुका फाइदाहरूमा तौल घटाउने फाइदा पनि समावेश छ।  पिस्ता खाने सही तरिकाको अनुसन्धानका अनुसार यसलाई खाँदा क्यालोरीको मात्रा नियन्त्रण गर्न सकिन्छ । यसले वजन बढ्नबाट रोक्न सक्छ । १२ हप्तासम्म पिस्ताको खपतले बडी मास इन्डेक्सलाई कम गर्न सक्छ। पिस्तामा एन्टिओबेसिटी गुण पनि हुन्छ, जसले स्टार्च अवरोध, भोक नलाग्ने, बोसो अवशोषण र कम ऊर्जा घनत्व कम गर्न मद्दत गर्दछ। यसबाट तौल नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।

मधुमेह मा प्रभावकारी
पिस्ता बदामले मधुमेह रोक्न सक्रिय र प्रभावकारी भूमिका खेल्न सक्छ। पिस्ता खाने विधिमा आधारित वैज्ञानिक प्रतिवेदन अनुसार टाइप २ मधुमेहका बिरामीमा पिस्ताले रगतमा चिनी र इन्सुलिन प्रतिरोधात्मक क्षमतामा सकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ । यसले मधुमेहको अवस्थालाई केही हदसम्म सुधार गर्न सक्छ। यस वैज्ञानिक अनुसन्धानका अनुसार पिस्तामा मधुमेह प्रतिरोधी गतिविधि पनि हुन्छ, जसले मधुमेहको समस्यालाई टाढा राख्न मद्दत गर्छ ।

सूजनबाट राहत
कहिलेकाहीँ शरीरमा चोटपटक लाग्दा प्रभावित क्षेत्रमा सुन्निने गर्छ तर पिस्ता बदामको प्रयोगले सुन्निनेबाट राहत मिल्छ। एक वैज्ञानिक अध्ययन अनुसार, पिस्तामा पाइने एन्टी(इन्फ्लेमेटरी र एन्टिअक्सिडेन्ट गुणले सूजनबाट राहत दिन्छ । यसबाहेक, पिस्तामा घाउ निको पार्ने गतिविधि पनि पाइन्छ, जसले घाउ छिट्टै निको पार्ने र सुन्निने  कम गर्छ। 

मस्तिष्क स्वास्थ्य र स्नायु प्रणाली को समर्थन
पिस्ता र बदाम खाँदा मस्तिष्क स्वास्थ्य र स्नायु प्रणालीमा पनि फाइदा हुन्छ । चिकित्सा अनुसन्धानका अनुसार, पिस्तामा फेनोलिक यौगिकहरू हुन्छन्, जसमा एन्टी-इन्फ्लेमेटरी, एन्टिअक्सिडेन्ट र न्यूरोप्रोटेक्टिभ गुणहरू हुन्छन्, जसले एड्रेनर्जिक (स्नायु कोषहरूसँग सम्बन्धित) र नोराड्रेनर्जिक (मस्तिष्क-सम्बन्धित हर्मोन) रिसेप्टर कार्यमा उमेर-सम्बन्धित परिवर्तनहरूलाई असर गर्न सक्छ। यसबाट मस्तिष्कलाई स्वस्थ राख्न सकिन्छ । यस बाहेक पिस्तामा फ्लेभोनोइड्स पनि पाइन्छ, जसले स्मरणशक्ति र न्यूरोकोग्निसनलाई सुधार गर्न सक्छ ।

क्यान्सर विरुद्ध सुरक्षा गर्न सहयोगी
पिस्ताको फाइदाले क्यान्सरको जोखिमबाट पनि बचाउन सक्छ।  पिस्तामा केमोप्रिभेन्टिभ गुणहरू प्रशस्त छन्। यस प्रभावको कारण, यसले क्यान्सर कोशिकाहरूलाई बढ्नबाट रोक्न मद्दत गर्न सक्छ । (यसमा भिटामिन ई को एक रूप)र एन्टिअक्सिडेन्टले क्यान्सर विरुद्ध सुरक्षा प्रदान गरेर क्यान्सरको जोखिम कम गर्न सक्छ  बताउँछ। साथै क्यान्सर भएमा घरेलु उपचारको सट्टा चिकित्सकबाट उपचार गराउनुपर्छ ।

 प्रतिरक्षा बढाउन
पिस्ताका फाइदाहरूमा शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमतामा सुधार पनि समावेश छ। पिस्तामा म्याग्नेसियम प्रचुर मात्रामा पाइन्छ । म्याग्नेसियमले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई कमजोर बनाउने रोगहरू रोक्न मद्दत गर्न सक्छ। साथै, पिस्तामा रहेको टोकोफेरोलले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई सुधार गर्न सक्छ । तसर्थ, पिस्ताको सेवनले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बलियो बनाउन मद्दत गर्दछ।

 हेमोग्लोबिनका लागि लाभदायक
राम्ररी खाना नखाँदा रगतमा हेमोग्लोबिनको कमी हुन्छ तर पिस्ताको गुण हेमोग्लोबिनका लागि पनि उपयोगी हुन सक्छ भन्ने थाहा पाउँदा तपाईलाई अचम्म लाग्न सक्छ । एक अध्ययन अनुसार हेमोग्लोबिनको कमी आइरनको कमीले हुने गर्छ । साथै, पिस्ताको सेवनले शरीरमा पर्याप्त मात्रामा आइरन उपलब्ध गराउँछ, जसले हेमोग्लोबिन बढाउन सक्छ।

 हड्डी बलियो बनाउन
पिस्ताको फाइदाहरू हड्डीको स्वास्थ्य सुधार गर्न पनि देख्न सकिन्छ। पिस्तामा स्ट्रोनटियम पाइन्छ जुन एक किसिमको ट्रेस मिनरल हो भन्ने एक अनुसन्धानले देखाएको छ । क्याल्सियमको स्थानमा स्ट्रन्टियम लिन सकिन्छ। यो खनिजले हड्डी र दाँतको संरचना सुधार गर्न सक्छ। यसले हड्डीको विकास र घनत्वलाई पनि बढावा दिन सक्छ। वास्तवमा, स्ट्रन्टियमले ओस्टियोब्लास्ट (हड्डी कोशिकाहरू निर्माण गर्ने) र ओस्टियोक्लास्ट (हड्डीहरू निर्माण गर्ने) भूमिका खेल्न सक्छ।

यौन स्वास्थ्यको लागि लाभदायक
पिस्ता यौन स्वास्थ्य सुधार गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ। पिस्ता खाँदा यौन स्वास्थ्यमा असर पर्ने विश्वास गरिन्छ । वैज्ञानिक अनुसन्धानका अनुसार पिस्तामा एन्टिअक्सिडेन्ट र आर्जिनिन (एक प्रकारको एमिनो एसिड) पाइन्छ, जसले इरेक्टाइल डिसफंक्शनलाई सुधार्न मद्दत गर्छ। इरेक्टाइल डिसफंक्शनका कारण शारीरिक सम्बन्ध राख्न समस्या हुन्छ । यस्तो अवस्थामा पिस्ताको सेवनले यौन स्वास्थ्यमा तीव्र परिवर्तन ल्याउन सक्छ । त्यसैले पिस्ता खानुको आयुर्वेदिक फाइदा यौन स्वास्थ्यका लागि फाइदाजनक हुन्छ भन्न सकिन्छ ।

एस्ट्रोजन स्तर सन्तुलित राख्न
एस्ट्रोजेन एक प्रकारको स्टेरोइड हर्मोन हो, जुन महिलाको प्रजनन अंगसँग सम्बन्धित हुन्छ। प्राथमिक डिम्बग्रंथि अपर्याप्तता, हाइपोगोनाडिज्म, रजोनिवृत्तिको लक्षण, ओस्टियोपोरोसिस र प्रोस्टेट क्यान्सरको समस्याहरूबाट टाढा राख्न एस्ट्रोजन सन्तुलित राख्नु महत्त्वपूर्ण छ। एस्ट्रोजन सन्तुलित राख्न पिस्ताको सेवन लाभदायक साबित हुन्छ। यसले फाइटोएस्ट्रोजेन्स समावेश गर्दछ, जसले शरीरमा एस्ट्रोजनको मात्रा सन्तुलन गर्न काम गर्न सक्छ ।

गर्भावस्था र स्तनपान को समयमा पिस्ता को प्रयोग
गर्भवती महिलाहरूलाई धेरै पोषक तत्वहरू चाहिन्छ, जसमध्ये एक ओमेगा फ्याटी एसिड हो। यसबाट जन्मेको बच्चालाई स्वस्थ राख्न सकिन्छ । साथै पिस्तामा ओमेगा ३ फ्याटी एसिड प्रचुर मात्रामा पाइन्छ । यसबाहेक, स्तनपानको समयमा पिस्ताको सेवनले शिशुहरूलाई आइरन आपूर्ति गर्न सक्छ। त्यसैले स्तनपान गराउँदा पिस्ताको सेवन फाइदाजनक हुन्छ । हाल, यो पुष्टि गर्न कुनै वैज्ञानिक प्रमाण उपलब्ध छैन।

कोलेस्ट्रोल र रक्तचाप को लागी
पिस्ता बदामको फाइदाले कोलेस्ट्रोल र रक्तचाप घटाउन सक्छ। पिस्ताले कुल कोलेस्ट्रोल सुधार गर्न मद्दत गर्न सक्छ। एकै समयमा, यो अनुसन्धानले यो पनि पत्ता लगायो कि १ महिनाको लागि नियमित रूपमा पिस्ताको सेवनले सिस्टोलिक रक्तचाप (एसबीपी) लाई उल्लेखनीय रूपमा कम गर्छ। एकै समयमा, यसले डायस्टोलिक रक्तचापमा कुनै परिवर्तन देखाएको छैन।

 छालाको लागि उपयोगी
पिस्ताको फाइदा छालाको लागि पनि देख्न सकिन्छ। एक अनुसन्धानका अनुसार पिस्ताको सेवनले छालाको स्वास्थ्यमा सुधार ल्याउन सक्छ । वास्तवमा, पिस्ता एन्टिअक्सिडेन्टमा धनी हुन्छन्, जसले छालालाई अक्सिडेटिभ चोट र सूर्यको पराबैंगनी किरणहरूबाट बचाउन सक्छ । त्यसैले, पिस्ताले छालाको लागि पनि फाइदा पुर्‍याउन सक्छ।

 कपालको लागि
पिस्ताको प्रयोगबाट पनि कपालको हेरचाह गर्न सकिन्छ ।  पिस्ता एमिनो एसिडको राम्रो स्रोत हो, जुन कपालको लागि आवश्यक छ। एमिनो एसिडले कपाललाई बलियो बनाएर कपाल झर्न रोक्न सक्छ । त्यसैले कपालमा पिस्ताको फाइदा देख्न सकिन्छ।