महिला तथा बालबालिकाका नाममा संघसंस्थाले लगे १ अर्ब २२ करोड

चैत २० काठमाडौं । महिला तथा बालबालिकाका नाममा राज्यकोषबाट एक अर्ब २२ करोड रुपैयाँ भन्दा बढी निकासा भएको छ । 
गत आर्थिक वर्ष २०८०र२०८१ मा १ अर्ब २२ करोड ४७ लाख ९२ करोड ५९० रुपैयाँ निकासा भएको हो । यो रकम शिक्षा, स्वास्थ्य, सचेतना, महिला तथा बालबालिका अधिकार, पोषण, महिला सशक्तीकरणलगायत क्षेत्रमा खर्च भएको पाइएको छ । 
यस्ता कार्यक्रमका लागि रकम निकासा गर्ने संस्थामध्ये एक हो, ‘इको शप फाउन्डेसन’ । यो संस्थाले गत वर्ष १ करोड ४९ लाख रुपैयाँ समाज कल्याण परिषद्बाट निकासाका लागि स्वीकृति प्राप्त गरेको थियो । 

यो रकमले महिला सशक्तीकरण, बालबालिकालाई शैक्षिक सामग्री प्रदान गरिएको संस्थाले जनाएको छ । आफूले गत वर्ष २० महिलालाई रोजगारी प्रदान गरेको संस्थाकी अधिकारी प्रतिमा भण्डारी बताउँछिन् । ‘महिला सशक्तीकरण भयो । उहाँहरूले रोजगारी प्राप्त गर्नुभएको छ । कमाइको रकमबाट उहाँहरूले बालबालिकाको पढाइमा पनि खर्च गर्नुभएको छ,’ उनले भनिन्, ‘आफ्नो बेसिक खर्च गर्न सक्ने हुनुभएको छ । योसँगै आफूलाई अपग्रेड गर्नुभएको छ । अहिले १३ जना छौँ । गत वर्ष २० जना जातिले यहाँ रोजगारी पाउनुभएको थियो ।’ 
भण्डारीले गत वर्ष आफूले काम गरेको तर यो वर्ष खासै काम नगरेको बताइन् । ‘यो वर्ष डोनरहरू खोज्दै छौँ । डोनर नपाउँदासम्म काम ठप्पै छ,’ उनले भनिन्, ‘स्टेसनरी अभावले पनि स्कुल जान बन्द गरेका बालबालिकालाई रकम प्रदान गरेका थियौँ ।’
‘शप’ अर्थात् साबुन । उनले आफूले फ्याक्ट्रीमा खेरा फालिने टुक्राहरू वातावरणमा जान नदिने उद्देश्यले पुनःप्रयोगका लागि साबुन नै बनाउने कार्य गरेको बताइन् । यही कार्यमा महिलालाई रोजगारी दिएको उनले दाबी गरिन् । 

गत वर्ष नेपाल अमर ज्योति सोभान सोसाइटीले पनि १ करोड १० लाख रुपैयाँ निकासा गरेको तथ्यांक छ । सो रकम महिला तथा बालबालिकाको क्षेत्रमा कार्य गरेको उसले बताएको छ । सोसाइटीका अधिकारी कृष्ण थापाले आफूहरूले महिला तथा बालबालिकालको शिक्षा क्षेत्रमा काम गरेको बताए । ‘हामीले महिलाका लागि अनौपचारिक शिक्षाका लागि काम गछौँ,’ उनले भने । 

‘आवाज’ पनि महिला तथा बालबालिकाको क्षेत्रमा काम गर्ने संस्था हो । यो संस्थाले कर्णाली प्रदेशअन्तर्गत महिला तथा बालबालिकाको हिंसा रोकथाममा काम गर्छ । साथै हिंसामा परेका बालबालिका तथा महिलालाई उद्धार, पुनर्स्थापना, परामर्श, कानुनी सेवा, स्वास्थ्य सेवालगायत कार्य गरिएको आवाजकी अधिकारी इरादा गौतम बताउँछिन् । ‘आवाज कर्णाली प्रदेशमा फोकस कार्यक्रम हो । बालबालिका र महिलामाथि हुने हिंसा रोकथामका लागि काम गछौँ,’ उनले भनिन्, ‘अर्को कुरा यदि उनीहरूमाथि हिंसा भइहाले त्यसको रेस्पोन्स पनि हुन्छ । रेस्पोन्समा परामर्श, सेल्टर, कानुनी, स्वास्थ्यलगायत विषयमा सल्लाह दिन्छौँ ।’

साथै गौतमले आमाबुवा नभएका वा आपांगता भएका वा आर्थिक रूपमा पढ्न नपाउने बालबालिकालाई स्कुलसम्म ल्याउने कार्य गरेको बताइन् । साथै बालविवाह अन्त्यका लागि ठुलो कर्णालीमा अभियान रहेको जनाइन् । यसमा १०५ वटा संघसंस्थाको आबद्धता छ । यस्ता कार्यमा आफूले समन्वयको काम गरिरहेको उनले उल्लेख गरिन् । 

‘बाल हेल्पलाइन पनि चलाइरहेका छौँ १०९८ नम्बर छ । यसमा २४ सै घण्टा खुला हुन्छ,’ उनले भनिन्, ‘बालबालिकाले यसमा आफैले फोन गर्नुहुन्छ । बालबालिकामाथि हुने कुनै पनि दुर्व्यवहारमा, शोषणहरू वा आमाबुवाले नै बालबालिकाको वास्ता नगर्ने बाल हेल्पलाइन छ । त्यहाँबाट काउन्सिलिङ, परामर्श, पुनर्स्थापना गर्ने, सम्बन्धित निकायमा रेफर गर्ने गछौँ ।’

साथै व्यावासायिक तालिममा पनि दिने गरेको उनले बताइन् । महिला, युवा, बालबालिकालगायत समूहसँग सहकार्य गरिने गौतामले सुनाइन् । ‘उनीहरूलाई व्यवसायका लागि २५ हजार रकम पनि सहयोग गछौँ,’ उनले भनिन्, ‘जस्तै, ब्युटीपर्लर, फोटो स्टुडियो, कृषि क्षेत्रमा, ठेला व्यापार ।’ 

‘आवाज’ले गत अवमा समाज कल्याण परिषद्बाट १ करोड ४ लाख १९ हजार २०९ रुपैयाँ निकासा गर्ने स्वीकृति प्राप्त गरेको थियो । सोही रकम माहिला तथा बालबालिकाका लागि खर्च गरेको उसले दाबी गरेको छ । 
गत आवमा महिला तथा बालबालिकाका लागि ४० वटा यस्ता संघसंस्थाले १ अर्ब २२ करोड रुपैयाँ लागेका छन् । यी संघसंस्थाले बालबालिका तथा महिलाको शिक्षा, स्वास्थ्य, सचेतना, बालबालिका अधिकार, पोषण, महिला सशक्तीकरण, व्यवासाय, कानुनी परामर्शलगायत क्षेत्रमा खर्च गरेका समाज कल्याण परिषद्ले जनाएको छ । 

महिला तथा बालबालिकाका लागि देशभरका विभिन्न संघसंस्थाले बर्सेनि अर्ब बढी रकम निकासा गर्ने तर कार्य नगरेको गुनासो हुने गरेको छ । इको शप फाउन्डेसनकी अधिकारी भण्डारीले संघसंस्था रकम निकासा गर्ने तर सही ठाउँमा सदुपयोग नगर्ने आरोप लागेको स्वीकार गरिन् । ‘हामीलाई थाहा भएकै विषय हो । आएको रकमले काम गरिरहेका छौँ । आएका रकम सबै महिलाका लागि मात्रै खर्च गरेका छौँ र यो आरोपमा परेका छैनौँ,’ उनले भनिन्, ‘प्रायः संघसंस्थालाई यस्ता आरोप लागेका छन् । यसमा विभिन्न विषयले प्रभाव पारेको हुन्छ ।’

स्थानीय तहमा संघसंस्थाले महिला तथा बालबालिकाको शिक्षा, स्वास्थ्य, परामर्श, कानुनी सल्लाहजस्ता विषयमा राम्रो भूमिका खेल्ने गरेको महिला, बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक मन्त्रालयको भनाइ छ । 

यी क्षेत्रमा कार्य गर्नुअगावै आफूहरूसँग कार्ययोजना, कार्यक्षेत्रजस्ता विषयमा समन्वय हुने गरेको मन्त्रालयका प्रवक्ता तथा सहसचिव चक्रबहादुर बुढाले बताए । आवश्यकताअनुसार मात्रै रकम निकासाका लागि कार्यक्रम पास गरिने गरेको उनले उल्लेख गरे । 

संघसंस्थाले वार्षिक रूपमा अर्ब बढी रकम निकासा भएको तथ्यांक भए पनि यसको प्रभावकारिताबारे अनुगमन हुने सकेको अवस्था छैन । 

यसरी रकम निकासा गर्ने संघसंस्थामाथि स्थानीय निकाय तथा सरोकारवाला पक्षले ध्यान दिनुपर्ने देखिएको छ ।