आइरनको लाभ र स्रोत

पुस १२, काठमाडौं । मानिस तब मात्र स्वस्थ रहन्छ जब उसको शरीरमा सबै पोषक तत्वहरू सही मात्रामा हुन्छन्। शरीरमा हरेक पोषक तत्वको आफ्नै विशिष्ट स्थान र विशेषता हुन्छ। फलामको साथ पनि यस्तै हुन्छ। शरीरका विभिन्न अंगहरूलाई राम्रोसँग काम गर्न आइरन चाहिन्छ।  मानव शरीरमा आइरनको महत्व र यसका फाइदाहरूबारे सबै जानकारी ल्याएको छ । यहाँ हामीले आइरनका फाइदाका साथसाथै फलामको अत्याधिक सेवनले हुने हानिका बारेमा पनि जानकारी दिएका छौं ।

फलाम के हो? 
फलाम एक प्रकारको खनिज हो। यसलाई लगभग सबै जीवित जीवहरूको लागि एक आवश्यक तत्व मानिन्छ, किनकि यसले अक्सिजन यातायात जस्ता चयापचय प्रक्रियाहरूमा मद्दत गर्दछ। वास्तवमा, फलाम पनि हेमोग्लोबिन प्रोटीनको एक भाग हो, जसले फोक्सोबाट सम्पूर्ण शरीरमा अक्सिजन पुर्‍याउँछ।

यस बाहेक, फलाम अन्य धेरै प्रोटिन र इन्जाइमहरूको पनि एक भाग हो, त्यसैले यसलाई शरीरको लागि आवश्यक तत्व भनिन्छ। फलामले मांसपेशीहरूलाई अक्सिजन भण्डारण र प्रयोग गर्न पनि मद्दत गर्दछ। केवल ध्यान दिनुहोस् कि फलामको अतिरिक्त र कमी दुवै खतरनाक छन्। यस्तो अवस्थामा शरीरमा आइरनको मात्रा सही राख्नु जरुरी हुन्छ ।

फलामका फाइदाहरू 
फलाम शरीरको लागि एक धेरै महत्त्वपूर्ण खनिज हो। यस कारणले पनि फलामका धेरै फाइदाहरू छन्। साथै, वैज्ञानिक अध्ययनको आधारमा यी फाइदाहरूको बारेमा विस्तृत जानकारी दिइरहेका छौं।

ऊर्जावान राख्छ
यदि तपाई सधैं थकित र कमजोर महसुस गर्नुहुन्छ भने, यो फलामको कमीको लक्षण हुन सक्छ।  फलामले शरीरमा अक्सिजन मात्र आपूर्ति गर्दैन, ऊर्जा पनि उत्पादन गर्ने बताएको छ। यस्तो अवस्थामा आइरन युक्त खानेकुराको सेवनले मानिसलाई ऊर्जावान् महसुस हुन्छ  ।

भोक सुधार गर्छ
फलामको मद्दतले भोक बढाउन सकिन्छ। एक अनुसन्धानका क्रममा आइरन सप्लिमेन्ट सेवन गर्ने बालबालिकाको भोक बढेको र उनीहरुको बृद्धि पनि राम्रो भएको पाइएको थियो । फलामले भोक बढाउने मेकानिजम स्पष्ट नभएकाले यो जान्न भविष्यमा थप अध्ययन गर्नुपर्ने अनुसन्धानले बताएको छ ।

मांसपेशी कार्यमा उपयोगी
फलामको कमीले मांसपेशीहरूको कार्यलाई असर गर्न सक्छ।  मांसपेशिहरु को कार्य को लागी फलाम आवश्यक छ भनिएको छ। विशेष गरी, हड्डीहरूमा संलग्न कंकाल मांसपेशिहरुद्वारा गरिएको ऊर्जा चयापचय को लागी फलाम आवश्यक मानिन्छ। साथै, फलामको मद्दतले मांसपेशीहरूले अक्सिजनलाई राम्ररी प्रयोग गर्न र भण्डारण गर्न सक्छन्।

मस्तिष्क विकास को लागी
फलामको कमीका कारण मानिसको मस्तिष्कको विकास र यससँग सम्बन्धित कार्यहरू प्रभावित हुन्छन्। यसै कारणले मस्तिष्कका लागि आइरन निकै महत्वपूर्ण मानिन्छ ।  अनुसन्धानका अनुसार जीवनको प्रारम्भिक चरणमा फलामको कमीले बौद्धिक विकासमा बाधा पुर्‍याउँछ। किशोरहरूमा गरिएको अध्ययनले यो पनि देखाउँछ कि फलामको कमी पनि संज्ञानात्मक कार्यमा परिवर्तनको एक कारण हो।

एक स्वस्थ गर्भावस्था को लागी
गर्भावस्थामा फलामको कमी हुने जोखिम हुन्छ, किनभने यस समयमा शरीरलाई फलामको मात्रा बढी चाहिन्छ। वास्तवमा, नाभी र भ्रूणको द्रुत विकासको लागि फलाम आवश्यक छ। यस कारणले गर्दा गर्भावस्थामा महिलाको शरीरलाई थप आइरन चाहिन्छ। आइरनले हेमोग्लोबिनको स्तरलाई कायम राख्न र भ्रूणलाई एनीमियाबाट बचाउन पनि मद्दत गर्छ। यस कारणले गर्दा, फलामलाई स्वस्थ गर्भावस्थाको लागि आवश्यक खनिज भनिन्छ।

रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउँछ
शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउन पनि आइरन आवश्यक हुन्छ।अनुसन्धानले देखाएको छ कि फलामको कमीले संक्रमणको लागि संवेदनशीलता बढाउन सक्छ। फलामले शरीरको प्रतिरक्षा कार्यमा पनि सकारात्मक प्रभाव पार्छ। यति मात्र होइन, यसको अधिक सेवनले रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता पनि घटाउन सक्छ । यस्तो अवस्थामा इम्युनिटीका लागि शरीरमा आइरनको मात्रा सही हुनु जरुरी हुन्छ ।

महिनावारी पूर्व लक्षणहरुबाट राहत
महिनावारीको समस्या आउनुअघि महिलालाई मुड स्विङ्, थकान, केही फरक खाने इच्छा, चिडचिडापन, जसलाई प्रीमेन्स्ट्रुअल सिन्ड्रोम (पीएमएस) ११ भनिन्छ जस्ता लक्षणहरूबाट गुज्रनुपर्छ। यसलाई कम गर्नमा आइरन पनि फाइदाजनक साबित हुन सक्छ। यससँग सम्बन्धित एक शोध पत्रले फलामको सेवनले पीएमएस १२ को जोखिम कम गर्न सक्छ भन्ने उल्लेख गरेको छ।

स्वस्थ छाला
फलामको फाइदाहरूमा छालाको स्वास्थ्य पनि समावेश छ। यससँग सम्बन्धित एक शोध पत्रमा लेखिएको छ कि आइरन युक्त खानेकुराले छालालाई स्वस्थ राख्छ। थप रूपमा, फलामले अक्सिडेटिभ तनाव कम गर्न र सूर्यको किरणबाट हुने छालाको क्षतिलाई रोक्न पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ। यति मात्र होइन, फलामको कमीले छालामा चिलाउने, इन्फेक्सन हुने र अनुहार पहेलो हुने पनि हुन्छ । यसै कारणले छालाको स्वास्थ्यका लागि आइरन आवश्यक मानिन्छ ।

घाउ निको पार्न सहयोगी
घाउ निको पार्ने क्षमता बढाउनका लागि शरीरमा पर्याप्त मात्रामा आइरन हुनु आवश्यक हुन्छ ।  फलामको कमीले घाउ निको पार्ने क्षमतालाई कम गर्छ। यस्तो अवस्थामा आइरन १३ को सेवनले घाउ निको पार्ने प्रक्रियामा सुधार गर्न सकिन्छ ।

कपाल झर्ने कम
आइरनको कमीको लक्षण मध्ये एक कपाल झर्नु हो। यसै कारणले कपाल झर्ने समस्यालाई कम गर्न आइरन उपयोगी मानिन्छ । एक वैज्ञानिक अनुसन्धानका अनुसार आइरन कपालको लागि आवश्यक पोषक तत्व हो, जसको कमीले कपाल झर्ने गर्छ । यस्तो अवस्थामा आइरन १४ को सप्लिमेन्टले कपाल झर्नबाट बच्न सकिन्छ। साथै, कपाललाई स्वस्थ राख्न र कपाल झर्नबाट जोगाउन आइरन पनि उपयोगी मानिन्छ।

अब हामी आइरन आपूर्ति गर्न आइरन युक्त खानेकुराको बारेमा जानकारी दिइरहेका छौं।

 आइरन रिच फूड्स
आइरन युक्त खानेकुराको सेवनले यसको कमीबाट बच्न सकिन्छ । आइरन युक्त खाद्य पदार्थहरू समावेश छन् ।

सेतो बीन्स
गाढा चकलेट
उमालेको दाल
उमालेको पालक
टोफु
राज्मा
उमालेको चना
टमाटर
आलु
काजू
उमालेको हरियो मटर
कुखुरा
चामल
सम्पूर्ण गहुँको रोटी
रोटी
किसमिस
पिस्ता
ब्रोकाउली
अण्डा
खैरो चामल